سپلنومگالی (Splenomegaly) عارضه ای است که با بزرگ شدن طحال اتفاق می‌افتد. طحال بخشی از سیستم لنفاوی شماست، که با ذخیره سلول‌های سفید خون و کمک به ایجاد آنتی بادی، به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند. بزرگ شدن طحال موجب تغییر در عملکرد آن شده و عوارضی را در پی دارد.
طحال چیست؟ (spleen)
پیش از این‌که بخواهیم به بررسی بیماری بپردازیم، بهتر است اول کمی درباره طحال صحبت کنیم. این اندام در زیر قفسه دنده چپ و بالای شکم به سمت پشت قرار دارد. طحال یک اندام نرم و اسفنجی است، که چندین کار مهم انجام می‌دهد. این وظایف عبارتند از:
- سلول‌های خونی آسیب دیده و قدیمی را فیلتر کرده و از بین می‌برد.
- با تولید گلبول‌های سفید خون (لنفوسیت‌ها)، و به عنوان اولین خط دفاعی در برابر ارگانیسم‌های عامل بیماری، از عفونت جلوگیری می‌کند.
- با ذخیره‌سازی سلول‌های قرمز خون و پلاکت‌ها، به لخته شدن خون کمک می‌کند.
بیماری بزرگ شدن طحال چیست؟
بزرگ شدن طحال بر هر یک از عملکردهای حیاتی گفته شده، تاثیر می‌گذارد. به طور معمول طحال اندازه مشت شما است. یک پزشک معمولا هنگام معاینه نمی‌تواند آن را احساس کند. اما این بیماری باعث تورم و افزایش اندازه طبیعی طحال می‌شود. بزرگ شدن طحال همیشه نشانه وجود مشکل نیست. طحال به هر حال وظیفه خود را انجام می‌دهد، ولی گاهی بیش از حد فعال می‌شود. به عنوان مثال، گاهی طحال در از بین بردن سلول‌های خونی بیش از اندازه فعال است، در نتیجه این اتفاق باعث ایجاد برخی از اختلالات خونی می‌شود.
علت بزرگ شدن طحال
بزرگ شدن طحال می‌تواند ناشی از؛ عفونت، سیروز و سایر بیماری‌های کبدی و بیماری‌های خونی باشد. این حالت با سلول‌های غیر طبیعی خون، مشکلات سیستم لنفاوی یا سایر شرایط مشخص می‌شود. در اینجا برخی از دلایل بزرگ شدن طحال ذکر شده‌اند:
- عفونت
- عفونت‌های ویروسی، مانند مونونوکلئوز
- عفونت‌های انگلی، مانند توکسوپلاسموز
- عفونت‌های باکتریایی، مانند آندوکاردیت (عفونت دریچه قلب)
- سرطان
- سرطان خون
- سرطان بافت لنفاوی (مانند بیماری هوچکین)
- سایر دلایل
- بیماری‌های التهابی مانند سارکوئیدوز، لوپوس و آرتریت روماتوئید
- ضربه دیدن، مانند آسیب دیدگی در هنگام ورزش‌های تماسی
- سرطانی که به طحال گسترش یافته است
- کیست (کیسه‌ای پر از مایعات غیرسرطانی)
- آبسه بزرگ (حفره‌ای پر از چرک که معمولا در اثر عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود)
- بیماری‌هایی مانند بیماری گوچر، آمیلوئیدوز یا بیماری‌های ذخیره گلیکوژن
- فشار بر روی رگ‌های طحال یا کبد، و یا لخته شدن خون در این رگ‌ها
علائم بزرگ شدن طحال
نشانه‌های این بیمار نادر هستند و به همین دلیل اکثر مردم نمی‌دانند که دچار آن شده‌اند. افراد معمولا در طی معاینه بدنی از این موضوع مطلع می‌شوند. این‌ها رایج ترین علائم بزرگ شدن طحال هستند:
- عدم توانایی خوردن یک وعده غذایی زیاد و کامل
- احساس ناراحتی، احساس پُر بودن یا درد در سمت چپ بالای شکم، این درد ممکن است به شانه چپ شما گسترش یابد
- احساس سیری بدون غذا خوردن
اگر دردی شدیدی دارید، یا هنگام تنفس عمیق علائم درد بدتر می‌شوند، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. البته علائم بزرگ شدن طحال، بیشتر هستند و برخی از آن‌ها به بیماری‌های زمینه‌ای مربوط می‌شوند و علائم آن‌ها عبارتند از:
- خستگی
- کاهش وزن
- عفونت‌های مکرر
- خونریزی آسان
- زردی
- کم خونی
عوارض بزرگ شدن طحال
این اتفاق می‌تواند تعداد گلبول‌های قرمز خون سالم، پلاکت‌ها و سلول‌های سفید را در جریان خون کاهش داده و منجر به عفونت‌های مکرر شود. امکان ایجاد کم خونی و افزایش خونریزی نیز ممکن است.
به‌علاوه، حتی طحال‌های سالم نیز نرم هستند و مخصوصا در تصادفات رانندگی به راحتی آسیب می‌بینند. با بزرگ شدن طحال احتمال پارگی آن بسیار بیشتر است. پارگی طحال می‌تواند باعث خونریزی تهدید کننده در حفره شکمی شود.
تشخیص بزرگ شدن طحال
پزشک ابتدا تعدادی سوال از شما می‌پرسد، بعد از معاینات فیزیکی و لمس کردن این ناحیه از بدن اسپلنومگالی را تشخیص می‌دهد. همچنین برای تایید علت ورم، به آزمایش‌های تشخیصی نیز احتیاج خواهید داشت. این موارد ممکن است شامل آزمایش خون، سونوگرافی یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) باشد. در برخی موارد، ممکن است آزمایشات دیگری نیز لازم باشند.
درمان بزرگ شدن طحال
شما باید فعالیت‌هایی که موجب پارگی طحال می‌شوند را محدود کنید. هنگام انجام ورزش‌های تماسی، مثل فوتبال، مراقب خود باشید. اصلاح فعالیت‌های بدنی می‌تواند خطر پارگی طحال را کاهش دهد. یکی از عوارضی که مبتلایان پس از تصادفات رانندگی دچار آن می‌شوند، پارگی طحال است. پس حتما کمربند ایمنی خود را ببندید.
پارگی طحال می‌تواند باعث از دست رفتن خون زیادی شود و جان فرد را به خطر بی اندازد. شما نباید این وضعیت را نادیده بگیرید، اسپلنومگالی در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به عوارض جدی‌تری شود که پیش‌تر به آن‌ها پرداختیم. در بیشتر موارد و با درمان به موقع نیازی به برداشتن طحال نیست. ولی گاهی نیز چاره‌ای نیست و باید با عمل جراحی آن را خارج کنند.
در این صورت به جای جراحی باز، طحال را با استفاده از لاپاراسکوپی خارج می‌کنند. یعنی جراحی از طریق برش‌های کوچک انجام می‌شود. لاپاراسکوپی به جراح اجازه می‌دهد تا طحال را مشاهده و سپس آن را خارج کند. اگر طحال شما برداشته شود، بدن دیگر نمی‌تواند شماری از باکتری‌ها را به طور موثر از بدن پاک کند، و در نتیجه شما در برابر عفونت‌های خاص آسیب‌پذیرتر خواهید شد.
پس باید حتما واکسن‌های خود را به روز نگه دارید. این بدان معنی است که حداقل هر سال یکبار تزریق آنفولانزا انجام شود، و هر ۱۰ سال یکبار هم تزریق واکسن کزاز، دیفتری و سیاه سرفه توصیه می‌شود. در صورت نیاز به واکسن‌های دیگر از پزشک خود مشورت بگیرید.
عوامل خطر ابتلا به بزرگ شدن طحال
هر کسی در هر سنی ممکن است دچار این بیماری شود، اما گروه‌های خاصی در معرض خطر بیشتری هستند. از جمله:
- کودکان و بزرگسالان مبتلا به عفونت، مانند مونونوکلئوز
- افرادی که به بیماری گوچر، بیماری نیمن پیک و چندین اختلال متابولیکی ارثی مبتلا هستند که مربوط به کبد و طحال است.
- افرادی که در مناطقی زندگی می‌کنند یا به مناطقی سفر می‌کنند که مالاریا در آن‌جا رایج است.
نتیجه‌گیری
با توجه به موارد گفته شده، درمان بزرگ شدن طحال در مراحل اولیه خیلی راحت‌تر صورت می گیرد و نیازی به جراحی نیست. بنابراین بهتر است در صورت مشاهده علائم، سریعا به پزشک مراجعه کرده و از جراحی و برداشتن طحال جلوگیری کنید.
بدون دیدگاه